کاربرد لیزر در مرمت آثار تاریخی و فرهنگی
از سال ۱۹۹۰ میلادی، مرمتگران آثار تاریخی و فرهنگی جهت تمیز کردن سطوح مختلف، زدودن لایه های اضافی، مستند سازی بوسیله هولوگرافی از مزایای لیزر بهره برده اند.در این برهه از زمان بسیاری از کارگاههای پژوهشی مرمت آثار باستانی مجهز به انواع مختلف لیزر هستند کارشناسان لیزر با همکاری مرمتگران سعی در استفاده بهینه از این پدیده در مرمت اشیاء و بناهای تاریخی دارند.استفاده از لیزر و شناخت تأثیرات آن بر روی مواد تاریخی هنوز در ابتدای راه است و به دلیل ماهیت خاص این آثار و تأثیرات ناشناخته و احتمالی نور لیزر بر روی آنها، باید با احتیاط در این راه گام برداشت.
مهمترین لیزر مناسب مرمت
لیزرهای ضربه‌ای (پالسی) از مهمترین انواع لیزرهای هستند که در مرمت آثار تاریخی و فرهنگی کاربرد دارند که می‌توانند ضربه‌هایی با مدت اثر کمتر از ۱۰۰ نانو ثانیه تولید کنند. البته انتخاب لیزر بستگی به نوع کار دارد ولی مهمترین آنها، لیزر اگزایمر با طول موج mn248 یا mn ۱۹۳ ، لیزر YAG: Nd با طول موج ۰۶۴/۱ نانومتر یا لیزر(TEA-CO2( با طول موج ۶/۱۰ نانومتر هستند.
موارد استفاده از لیزر در مرمت
- هولوگرافی(تصویر سازی سه بعدی) برای مستند سازی آثار
- تمیز کردن سطوح مختلف
- آشکار کردن لایه‌های پنهان نقاشی دیواری است
هولوگرافی
هولوگرافی یا تصویر برداری سه بعدی، با پرتوهای زیر قرمز، فرابنفش و نور مریی برای مستند سازی و مطالعات آسیب‌شناسی اشیاء تاریخی به کار می‌رود.
روشهای هولوگرافی برای آزمایشهای غیر مخرب جهت ثبت جزییات اشیاء عبارتند از:
- روش هولوگرافی تصویری
- هولوگرافی تداخل‌سنجی
تمیز کردن سطوح مختلف
به کمک پرتوهای لیزر می‌توان لایه‌های به ضخامت چند نانومتر را از اشیاء جدا کرد. این لایه‌ها شامل لایه‌های چربی و گردو غبار و کثافت روی اشیاء یا لایه‌های خوردگی روی فلزات یا لایه‌های رنگ قدیمی هستند. هر مرمتگری که قصد استفاده از لیزر برای تمیز کردن سطوح و لایه‌برداری را دارد باید از ابتدا تصور درستی از نتایجی که از استفاده از لیزر به دست خواهد آمد، داشته باشد. مرمتگر باید به خوبی با روشهای سنتی و جدید مرمت آشــنا باشد.باید در ابتدا سطح شیء به خوبی بررسی شود. ترکیبات شیمیایی، نوع تخریب، درجه هوازدگی، و فرسایش سنگ باید دقیقاً تعیین شود. بدین منظور باید آزمایشهای کاملی از شیء به عمل آید و دلایل تغییرات یا آسیبهای موجود در آن به خوبی شناسایی شود.
آشکار کردن لایه های پنهان نقاشی دیواری
در تمیز کردن یا آزادسازی لایه‌های پنهان نقاشی باید به تغییر رنگ رنگدانه‌ها و تأثیر پرتو لیزر بر روی بست و دیگر مصالح توجه شود. مثلاً در آزمایشی که بر روی نمونه‌های نقاشی دیواری انجام شد، تغییر رنگ قرمز هماتیت به خاکستری در شدتهای بسیار پایین مشاهده شده است. در مورد سفید گچی، هیچگونه تغییری مشاهده نشده است. در نقاشیهای رنگ و روغن، به دلیل وجود بست روغنی که انرژی پرتوها را با درصد بسیار بالایی جذب می‌کند، پرتوهای لیزر صدمات جدی بر روی لایه‌های رنگ اصلی ایجاد کرده‌اند. در برخی نقاشیهای آبرنگ، پرتوهای لیزر باعث تیره شدن رنگدانه‌های معدنی قرمز و زرد (شنگرف و سرنج) و کمرنگ شدن رنگدانه‌های نیل شده‌اند.
